İhtiyari yedek akçeler nelerdir ve hangi amaçla kullanılabilir?

 
Yeni Ticaret Kanununun 521 ve 522'nci maddeleri şirketlerin isteği ile ayıracağı yedek akçeyi düzenlemektedir. 521'inci madde hükmüne göre, "Yedek akçeye yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılacağı ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceği hakkında esas sözleşmeye hüküm konabilir. Esas sözleşme ile başka yedek akçe ayrılması da öngörülebilir ve bunların özgülenme amacıyla harcanma yolları ve şartları belirlenebilir."
 
Bilindiği gibi, Yeni TTK' nın 519'uncu maddesi uyarınca, yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır. Bu düzenleme ile isteğe bağlı yedek akçe düzenlemesi yapılırken zorunlu yedek akçenin ayrılma şekli dikkate alınmıştır.
 
521'inci madde düzenlemesi uyarınca, zorunlu yedek akçenin üzerinde yedek akçe ayrılabileceği esas sözleşme ile belirlenebilecektir. 
 
Esas sözleşmede düzenlenmemiş ise ihtiyari yedek akçe ayrılabilir mi?
 
Yeni TTK' nın 523/2 maddesine göre, genel kurul;
 
a) Aktiflerin yeniden sağlanabilmesi için gerekliyse,
 
b) Bütün pay sahiplerinin menfaatleri dikkate alındığında, şirketin sürekli gelişimi ve olabildiğince kararlı kâr payı dağıtımı yönünden haklı görülüyorsa, 
 
Kanunda ve esas sözleşmede öngörülenlerden başka yedek akçe ayrılmasına da karar verebilir.
 
(3) Esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul, şirketin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya diğer yardım ve hayır amaçlarına hizmet etmek üzere, bilanço kârından yedek akçe ayırabilir.
 
Esas sözleşmede belirtilenden farklı bir ihtiyari yedek akçe ayrılacak ise bu genel kurul kararı ile yapılabilecektir. Yoksa genel kurul kararı olmadan rastgele yedek akçe ayırmak mümkün değildir.
 
Ayrılan ihtiyari yedek akçeler nerede kullanılabilecektir?
 
521'inci madde hükmünde düzenlendiği üzere,  esas sözleşme ile başka yedek akçe ayrılması da öngörülebilir ve bunların özgülenme amacıyla harcanma yolları ve şartları belirlenebilir. Yani esas sözleşmede ayrılan ihtiyari yedek akçenin nerede kullanılacağı düzenlenmiş ise esas sözleşme hükümlerine göre hareket edilecektir. Esas sözleşme de belirleme yapılmamış ve genel kurul kararı ile fazla tutarda ihtiyari yedek akçe ayrılmış ise bu kez de genel kurul kararında belirleme olup olmadığına bakılmalıdır. Esas sözleşme ve genel kurul kararı ile belirleme yapılmamış ise ayrılan ihtiyari yedek akçeler yine genel kurul kararı ile dağıtım konusu edilebilir veya farklı bir amaç için kullanılabilir. 
 
İsteğe bağlı olarak ayrılan bir diğer yedek akçe ise, Yeni TTK Madde 522'de düzenlenen çalışanlar ve işçiler lehine ayrılacak olan yardım yedek akçesidir. Buna göre;
 
(1) Esas sözleşmede şirketin yöneticileri, çalışanları ve işçileri için yardım kuruluşları kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya bu amacı taşıyan kamu tüzel kişilerine verilmek üzere yedek akçe ayrılabilir.
 
(2) Yardım amacına özgülenen yedek akçelerin ve diğer malların şirketten ayrılması suretiyle bir vakıf veya kooperatif kurulması zorunludur. Vakıf senedinde, vakıf malvarlığının şirkete karşı bir alacaktan ibaret olacağı da öngörülebilir.
 
(3) Şirketin bu amaca özgülediği yedek akçeden başka, yöneticilerden, çalışanlardan ve işçilerden aidat alınmışsa, iş ilişkisinin sonunda, vakıf senedine göre yapılan ayrımdan yararlanamadıkları takdirde çalışanlara ve işçilere hiç değilse ödedikleri tutarlar ödeme tarihinden itibaren kanuni faiziyle birlikte geri verilir. 
 
523/3 uyarınca da,  esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul, şirketin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya diğer yardım ve hayır amaçlarına hizmet etmek üzere, bilanço kârından yedek akçe ayırabilecektir.
 
Zorunlu yedek akçeler konusuna gerekli özen gösterilmektedir ancak ihtiyari yedek akçe düzenlemesi göz ardı edilebilmektedir. Bu yazı ile ihtiyari yedek akçe konusunun da atlanmaması amaçlanmıştır. Nitekim bazı firmalar genel kurul kararı dahi olmadan ihtiyari yedek akçe ayırabilmektedirler. Ekrem Öncü
 
http://www.thelira.com/yazar/31/ekrem-oncu/2936/ihtiyari-yedek-akceler-nelerdir-ve-hangi-amacla-kull